İnternet dövrünün inkişaf etməsi, dünyada yeni problemlərin yaranmasına səbəb olur.

Sosial şəbəkər, portallar həyatımızı maraqlı etməklə yanaşı qanqaraçılıqlar da yaradırlar. Bu problemlərdən biri və təhlükəlisi fişinqdir. Artıq bütün dünya bu cür dələduzluğa qarşı mübarizə aparır. Bu problemlə üzləşən və əziyyət çəkən ölkələrin siyahısına Rusiya başçılıq edir. Belə ki,”Şimal qonşu”muzun Mərkəzi Bankı bugünlərdə sosial şəbəkələrdə oğurluq edən şəxslərin və qurbanlarının sayının artdığı ilə bağlı rəsmi məlumat paylaşmışdı.

Nədir fişinq?

Fişinq ingilis dilindən tərcümədə “balıq ovu” deməkdir və qlobal şəbəkədə balıq ovunu xatırladan fırıldaqçılığın bir növüdür. Belə ki, fırıldaqçı (fişer) internetdə “tələ” quraraq, bu tələyə düşən  istifadəçiləri aldatmaqla məşğuldur. O, müxtəlif üsullarla şəxslərdən bank hesablarını, kredit kartlarını və internetə çıxış üçün lazım olan informasiyaları öyrənir.

Fişinq kiberdələduzluğun xüsusi növüdür. İstifadəçiləri aldatma yolu ilə adətən maliyyə xarakterli fərdi məlumatları təqdim etməyə məcbur etməyə yönəlir. Dələduz bank saytı kimi görünən (və ya maliyyə əməliyyatları aparılan istənilən digər sayt kimi, məsələn, eBay – S.İ) saxta veb-sayt yaradır. Sonra cinayətkarlar istifadəçiləri bu sayta aldadıb aparmağa cəhd edirlər ki, burada onlar loqin, parol və ya PIN-kod kimi konfidensial məlumatları daxil etsinlər. Çox zaman dələduzlar bunun üçün həmin saytlara istinadları spamın köməyi ilə yayırlar.

Azərbaycanda da kifayət qədər internet və sosial şəbəkə istifadəçiləri var. Onlar bu problemlərlə üzləşirlərmi? Ölkəmizdə fişinq qurbanı olan banklar və ya bu cinayətkarlıqla mübarizə aparan qurumlar varmı?

Məsələ ilə bağlı “Multimedia” İnformasiya Sistemləri Texnologiyaları Mərkəzinin direktoru Osman Gündüz Redaktor.az-a açıqlamasında Azərbaycanın da fişinqdən əziyyət çəkən ölkələr siyahısında olduğunu bildirdi:

“Ölkəmiz də bu cür kibercinayətkarlıq hadisələrindən əziyyət çəkir.  Biz artıq bir neçə bankda belə bir problem yaşamışıq. Dünyanın bütün ölkələri fişinqdən əziyyət çəkir. Hazırda ölkəmizdən İKT-in inkişafı sürətlənir. İnternet bankçılıq və ödəmələr çoxalır. Banklar da bunu nəzərə alıb müştərilərinin təhlükəsizliyini nəzərə almalıdırlar”.

Osman Gündüz fişinqlə mübarizə aparan dövlət qurumlarının da olduğunu bildirib:

“Baş verən proseslər göstərir ki, bu sahədə ciddi problemlər var. Bunlara nəzarət etmək lazımdır. Dövlət qurumları bu sahəyə diqqət ayırmalıdırlar. Nəqliyyat Rabitə və Yüksək Texnologiyalar Nazirliyi yanında Elektron Təhlükəsizliyi Xidməti və Xüsusi Dövlət Mühafizə Xidməti yanında Xüsusi Rabitə və İnformasiyalar Təhlükəsizliyi Dövlət agentlikləri daha çevik işləməlidirlər. Vətəndaşlar fişinqlə bağlı informasiyalar verilməldir. Xüsusən də Nəqliyyat Rabitə və Yüksək Texnologiyalar Nazirliyinin adiyyatı qurumu bu məsələni tele kanallarda, radiolarda, sosial şəbəkələrdə qabartmalı və qarşısının alınması üçün səy göstərməlidir”.

Ekspertin fikirlərinə əsasən söyləmək olar ki, Azərbaycanı da bu cinayətkarlıq  növü cənginə alıb. Bunun qarşısını almaq üçün xüsusi dövlət orqanları daha fəal olmalıdırlar. Ümumi araşdırmalar göstərir ki, ölkəmizdə bu işlə məşğul olan şəxslərin sayı olduqca azdır. Azərbaycana bu cür hücumlar əsasən xarici ölkə vətəndaşları tərəfindən edilir. Bunun qarşısının alınmaması gənc nəsil üçün təhlükəli fəsadlar törədə bilər. İnternetdən hər tərəfli yararlanmaq istəyən gənclərimiz belə kirli işlərə alət, texnologiyadan o qədər də anlayışı olmayan yaşlılarımız isə asanlıqla fişerlərin qurbanı ola bilərlər.

İlkin Sultanlı / Redaktor.az