Kartlarının sayın kəskin azalmasının səbəbi həm də bütövlükdə bank kreditləşməsinin azalmasıdır
Ölkəmizdə milli valyutanın devalvasiyasından sonra dövriyyədə olan bank kredit kartlarının sayının sürətlə azalması tendensiyası davam edir. Belə ki, bu ilin doqquz ayında, sentyabr ayına qədər bank kredit kartlarının sayı demək olar ki, 100 min ədəd azalaraq 76 minə enib.
Müqayisə üçün, 2014-cü ildə manatın ucuzlaşmasından əvvəl ölkədə 1 milyon 302 min ədəd kredit kartı var idi. Bir il sonra, yuxarıda göstərilən göstərici həmin ilin oktyabr ayının əvvəlinə 13% azalıb. Məsələnin tarixinə nəzər yetirsək, Mərkəzi Bankın milli valyutanı ikili valyuta səbəti ilə əlaqələndirmək barədə yaddaqalan qərarından bir neçə ay sonra, bank kreditinin miqdarının əhəmiyyətli dərəcədə azalması barədə məlumat açıqlandı.
Bank mütəxəssisləri kredit kartları seqmentini yerindən oynadan risklərin olduğunu iddia etdilər. Maliyyə böhranı və əhalinin ödəmə qabiliyyətinin aşağı səviyyədə olması, kommersiya maliyyə qurumlarını əhalinin bank pullarını idarə etmək üçün istifadə etdiyi plastik kartlardan imtina etməyə məcbur etdi.
Əslində banklar kütləvi şəkildə borc alanların borclarını “plastikdən” adi istehlak kreditlərinə köçürməyə başladılar. Bu proses, əsasən banklar və müştərilər üçün real təhlükə yaradan problemli kreditlər, uzadılmış kredit öhdəlikləri ilə əlaqədardır, çünki müntəzəm kredit üzrə ödənişləri borc alana tanış formatda əldə etmək daha asandır.
Adi istehlak krediti və nağdsız kredit sisteminin şərtlərini müqayisə etsək, sonuncusu borcu ödəyərkən seçim genişliyinə sahib olanı buraxır. Anlaşmanın sadəliyi üçün plastik bir kredit kartını mürəkkəb bir texnika ilə müqayisə edək – ağlabatan və məsuliyyətli bir yanaşma alınması şərtilə onun imkanları faydalıdır.
Ancaq məsuliyyətdən istifadə etsəniz və nəticələrini nəzərə almasanız, eyni imkanlar qeyri-mütənasib pisləşməyə səbəb ola bilər. Plastik kart sahiblərinin ödəmə qabiliyyətini sarsıdan maliyyə böhranı şəraitində istehlakçı məsuliyyətinin qeyri-kafi olması, öz kredit öhdəliklərinə praktik və ciddi yanaşmanın olmaması və maliyyə imkanlarını hesablaya bilməməsi daha da ağırlaşır. Bu səbəbdən, bir çox bank ənənəvi kreditləşmənin sərt şərtlərini üstün tutaraq, riskə girməkdən yayınmağa çalışdı.
Hər hansı bir kredit kimi, kartda xərclənən pul da banka öz vəsaiti hesabına qaytarılmalıdır ki, bu da aylıq minimum ödəniş ödəməklə qismən edilə bilər. Bununla birlikdə, minimum ödəməni məhdudlaşdıran müştərilər kredit üzrə faiz ödəməlidirlər – borcun yaranma tarixindən etibarən tam ödənilməyə qədər borc məbləği tutulur.
Maliyyə çətinliyi ilə üzləşənlər bu cür “üstünlükdən” yararlanmağa məcbur qalır, getdikcə kredit dələduzluğuna düçar olur. Bundan əlavə, nağdsız ödəniş sisteminin iqtisadi qeyri-sabitlik təzyiqi altında itkiləri daşıyan bazarımız üçün kifayət qədər gənc və incə bir sahə olaraq qalırmı, bilinmir.
Kredit kartları kreditləşmənin daha sadə və maliyyə cəhətdən sərfəli variantını təmsil etməsinə baxmayaraq, bu sistemin üstünlükləri və ən əsası borc alana olan sədaqəti istehlakçımızın spesifik istehlak psixologiyası və zəif bank riski siyasəti kontekstində faktiki mənfi hala gəldi.
Bank mütəxəssislərinin fikrincə, bank kredit kartlarının sayının kəskin azalmasının səbəbi həm də bütövlükdə bank kreditləşməsinin azalması idi. Sadəcə, bu tip bank kartları kredit vermə vasitəsidir və bu səbəbdən istehlak kreditlərinin ümumi həcminin azalmasından sonra əksər hallarda kredit kartı da azalıb.
