Sosial Tədqiqatlar Mərkəzi (STM) 23-25 may 2022-ci il tarixlərində Bakı, Abşeron, Şəki-Zaqatala, Dağlıq Şirvan, Lənkəran, Quba-Xaçmaz, Yuxarı Qarabağ, Aran və Gəncə-Qazax iqtisadi rayonlarını əhatə etməklə əhali arasında icbari tibbi sığortadan istifadəyə dair telefon sorğusu keçirib.
Sorğu çərçivəsində 386 respondentin rəyi öyrənilib. Sorğu çərçivəsində respondentlərin “İcbari tibbi sığortadan istifadə etmisinizmi?” sualına respondentlərin cavablarının təhlilinə əsasən rəyi öyrənilənlərin 23,3%-i icbari tibbi sığortadan istifadə etdiyini qeyd edib. Ümumi olaraq respondentlərin əksəriyyəti (70%) icbari tibbi sığortadan istifadə etmədiyini bildirib. 18-25 yaş arasında olan respondentlərlə (61,3%) müqayisədə 65 yaşdan yuxarı olan respondentlər (79,5%) daha çox bu mövqedə qərarlaşıblar. Bununla yanaşı, analoji mövqe üzrə göstəricilər şəhər əhalisində nisbətən daha çox müşahidə edilib (müvafiq olaraq şəhər əhalisi 74,1%, kənd əhalisi 63,7%). Respondentlərin 6,7%-nin isə ümumilikdə bu barədə məlumatı yoxdur.
Qeyd edək ki, 1 aprel 2021-ci il tarixindən bütün ölkə ərazisini əhatə edən icbari tibbi sığorta sisteminin məqsədi səhiyyə sahəsində mövcud maliyyələşmə mexanizmlərini yeni iqtisadi əsaslarla təkmilləşdirərək əhaliyə göstərilən tibbi xidmətlərin keyfiyyətini daha da yüksəltmək və əlçatanlığını təmin etməkdir.
Ancaq bu gün STM tərəfindən keçirilən sorğuya nəzər salsaq görərik ki, İcbari Tibbi Sığortanın əlçatanlığı lazımi səviyyədə deyil. Belə ki, bu gün əhalinin bir çoxu heç İTS zərfinə hansı xəstəliklərin, hansı tibbi xidmətlərin daxil olduğunu bilmir. Yaxud bu gün xəstəliyi olan vətəndaşlar dövlət xəstəxanaları ilə özəl xəstəxanalar arasında gedib-gəlirlər. Yəni onlar dəqiq bilmir ki, İTS hansı xəstəxanalarda keçərlidir. Digər bir problem isə odur ki, bu gün pasientlər, məsələn, narkozun dövlət xəstəxanalarında ödənişsiz olduğunu bilmirlər. Bunun isə əsas səbəbi vətəndaşların kifayət qədər məlumatının olmamasıdır. Əgər bu gün rəyi soruşulanların 70 faizi İTS-dən istifadə etmirsə, demək ki, lazımi səviyyədə təbliğat aparılmayıb. Xəstəxanalarda isə vətəndaşlara bu barədə demək olar ki, heç bir məlumat verilmir. Buradan belə aydın olur ki, bu istiqamətdə İTS tərəfindən bu barədə KİV, avtobus, dayanacaq və digər vasitələrlə təbliğatın daha da genişləndirilməsinə ehtiyac var.
Hazırda xəstəxanalarda növbə gözləyən, eləcə də özəl-dövlət-poliklinika arasında gedib-gələn vətəndaşlar İTS ilə bağlı ətraflı məlumata malik deyilsə, bunun günahı kimdədir?
Zirveyolu.info-ın məlumatına görə, həkim-terapevt Rasif Bağırov bununla bağlı Cebhe.info-ya bildirib ki, müəyyən qrup icbari tibbi sığortadan istifadə edir:
“Bu da əsasən bahalı əməliyyatlar, MRT, kompüter müayinələrindən keçməkdir ki, bunlar baha başa gəldiyindən əvvəlcə poliklinikalara, oradan da müəyyən istiqamətlərə göndərilirlər. Beləliklə, vətəndaşlar yollarda qalır. Həmin yerlərdən keçən vətəndaşlar olur, ancaq bəzi yerlərdə nəsə istəyirlər, xəstə onu verməyə də bilər, xəstələri öyrəşdirmək istəyirlər ki, bunu etməlisən. Məsələn, əvvəllər bir anjio etmək üçün 400 manat verirdilər, indi 50-100 manat alarlar. Yəni bu da əvvəlki dövrlə müqayisədə çox yaxşıdır. Ancaq terapevtik müalicələrlə bağlı o istiqamətdə həkimlərə müraciətlər azdır. Yəni çox aşağı səviyyədədir. Çünki dünənə qədər həmin xəstələr onsuz da terapevtik müalicə ilə bağlı gedib özəl klinikada daha çox tanınan, savadlı həkimə müraciət edirdi. O poliklinikadakı həkimi əvvəldən də görürdü, lazım olsaydı, ona müraciət edərdi. Görürdü ki, onu qane etmir, özəl xəstəxanaya gedirdi. İndi İcbari Tibbi Sığorta olsa belə, yenə bu sahədə vəziyyət dəyişməyib. Yəni icbari sığorta həmin həkimin savadını artırmır”.
Həkim deyir ki, aparatlardan istifadə edən xəstələrin hamısı məlumatlı deyil, biləndə ki, pulsuz keçmək mümkündür, müraciət edirlər:
“Bu da daha geniş yayılmayıb, yəqin ki, bu barədə məlumat daha geniş yayılanda müraciət edənlər daha da artacaq. Şəxsən mən özəl xəstəxanada çalışıram, mənim yanıma xəstə gəlib deyəndə ki, məsələn, MRT-dən keçmək istəyirəm, onu göndəririk ki, gedib poliklinikadan bir göndəriş al və pulsuz keç. Yəni özümüz də onu istiqamətləndiririk ki, insanlar o qədər pul verməsinlər. Bu gün müraciətlərin əksəriyyəti aparat və cərrahi proseslərlə bağlı olur. Ümumiyyətlə, İcbari Tibbi Sığorta dövlət xəstəxanalarına şamil olunur, ancaq bəzi əməliyyatlar var ki, dövlət xəstəxanalarında mümkün deyil, orada mütəxəssis, yaxud aparat yoxdursa, o zaman onu özəl klinikaya göndərirlər. Həmin özəl klinikaya da onun pulunu köçürürlər. Dövlətin sığorta haqqında qəbul etdiyi qanuna görə, özəl klinikalar oraya daxil deyil”.
Bu gün xəstəxanalarda xəstələrin bir sıra tibbi vasitələrdən istifadə ilə bağlı məlumatsız olması, nəticədə həkimə ödəniş etməsi ilə bağlı terapevt deyir ki, burada əsas problemlərdən biri xəstənin öz hüququnu bilməməsidir:
“Çünki adətən İcbari Tibbi Sığortadan əvvəl “Səhiyyə haqqında” Qanunda yazılmışdı ki, tibbi xidmət pulsuzdur. İTS da vətəndaşdan pul alır, amma deyir ki, pulsuzdur. Burada heç nə dəyişmədi, elə yerində qaldı, bəs nə xeyri oldu? Ona görə də həmin dövrdə pul almağa öyrəşiblər, indi də İTS ilə də yaxınlaşanda çəkinmədən yenə deyirlər ki, 5-10 manat ver. Gərək xəstə öz hüququnu bilsin. Mənə elə gəlir ki, vətəndaşları sığorta ilə yanaşı pul verməyə də öyrəşdirəcəklər. Çünki hər yerdə mənə də rast gəlir ki, çəkinmədən o sözü deyirlər. Ümumiyyətlə, İTS ilə bağlı KİV-lərdə vətəndaşlara geniş məlumat verilməlidir. Bu barədə az informasiyanın nəticəsidir ki, əhali geniş məlumata malik deyil”.
Göründüyü kimi, tətbiqindən ötən bir il ərzində əhalinin 70 faizi İTS-dən yararlanmırsa, bu istiqamətdə 100 faiz istifadəçi sayına çatmaq üçün bizə uzun illər lazım olacaq. Onu da xatırladaq ki, bəzi ölkələrdə vətəndaşlar nəinki xəstəxanalar, hətta həkim reseptini apteklərə təqdim edərkən belə, sığortadan yararlanırlar.
