Rüfətin (ad dəyişdirilib) 45 yaşı var. Uzun illər ticarət sistemində çalışıb, daha dəqiq desək, Bakı butiklərində administrator olub. Vaxt var idi ki, bu iş hiss olunan səviyyədə gəlir gətirirdi. Bunun sayəsində Rüfət həm də ticarət sahəsində çalışan həyat yoldaşı ilə birlikdə Bakının yeni tikililərindən birində mənzil almaq üçün pul yığır, xarici maşın alır və tez-tez Türkiyəyə tətilə gedirdi.
Ancaq son bir neçə ildə əvvəlki gəlirdən yalnız xatirələr qaldı. Rüfət başa düşdü ki, Bakıda “tavanına” çatıb və ayda 1500 manatdan çox qazana bilmir. Bəli, həm də illər öz sözünü deyirdi və buna görə də o, uzun illər əvvəl Bakıdan Sankt-Peterburqa köçən və orada şəxsi biznesini açan köhnə dostunun təklifini qəbul etdi. Bir dostu çoxdan Rüfətə zəng vurub, ona kömək etməyə çağırırdı. Bu, artıq tam fərqli status və gözlənildiyi kimi, tamamilə fərqli gəlirlər idi.
Nəticədə Rüfət nəinki Rusiya Federasiyasına köçmək, həm də bu ölkənin vətəndaşı olmaq qərarına gəldi. Bu prosedur uzun sürdü, amma sonda Rüfət Rusiya Federasiyası vətəndaşlığını aldı. Təəssüf ki, pandemiya səbəbindən ticarət zəiflədi, amma, o, hər şeyin tezliklə dəyişəcəyinə inansa da, gözlənilən gəlir səviyyəsini çata bilmədi.
Və sonra, fevralın 24-də Rusiya Ukraynaya qarşı genişmiqyaslı müharibəyə başladı. Qərb dövlətləri tərəfindən Rusiya Federasiyasına qarşı sərt sanksiyalar tətbiq edildi. Rüfət o zaman bakılı dostlarına təəssüflə etiraf edirdi: “Alver ölüb”.
Sadəcə olaraq, o, Bakıya qayıtmaq barədə getdikcə daha çox düşünməyə başladı. O, ruhunun dərinliklərində ticarətin titrəyişdən sonra canlanacağına ümid edərək dözürdü. Lakin bu zaman Rusiya Prezidenti Vladimir Putin qismən hərbi səfərbərlik haqqında fərman imzaladı.
Bir çox rusiyalı və beynəlxalq politoloqlar, sosioloqlar, jurnalistlər və siyasətçilər bunun yalnız sözdə qismən olduğunu açıq şəkildə deyirlər. Həm də rusların göz baxdıqca sərhədləri boyu qonşu olan bütün ölkələrə necə sürətlə Rusiyanı tərk etdiklərini göstərən çoxlu video kadrlar var. Uçuşun coğrafiyası genişdir: Monqolustan və Qazaxıstandan Türkiyə və Azərbaycana qədər.
Aydın məsələdir ki, Rüfət özünün də səfərbərlik qurbanı olacağını anlayıb. Amma o, nisbətən sakitdir. Yox, ona görə yox ki, o, artıq noyabrın əvvəlinə Bakıya bilet almışdı. Ona görə ki, məlum olduğu kimi, o, Azərbaycan vətəndaşının pasportundan imtina etməyi ağlına belə, gətirməyib. Rüfət mənə izah etdi: “Bakıya gələndə həmişə Azərbaycan pasportunu göstərirəm. Rusiya pasportu isə yalnız Rusiya Federasiyasının özündə lazımdır”.
Onun təcrübəsi məni düşündürdü ki, başqa neçə azərbaycanlı belə edir? Bu yerdə xatırlatmaq yerinə düşər ki, Rusiya Federasiyası Daxili İşlər Nazirliyinin rəsmi məlumatlarına görə, ötən ilin iyun ayına olan məlumata görə, onun ərazisində 500 minə yaxın Azərbaycan vətəndaşı yaşayır. Ölkəmizin vətəndaşlarıdır – xüsusilə vurğulayıram.
Həqiqətən də, Azərbaycanın qanunvericilik normaları ikili vətəndaşlığın mövcudluğunu qəbul etmir. Bununla əlaqədar olaraq, vətəndaş başqa dövlətin vətəndaşlığını aldığını iddia edərsə, Azərbaycan vətəndaşlığından çıxmağa borcludur. İmtina prosesi kifayət qədər mürəkkəbdir, çünki qərarı birbaşa Azərbaycan Prezidenti verir.
Bütün bunları nəzərə alaraq, eyni zamanda Azərbaycan və Rusiya pasportlarının faktiki daşıyıcısı olan Rüfətin konkret nümunəsini nəzərə alaraq, şərh almaq üçün Azərbaycan Dövlət Miqrasiya Xidməti yanında İctimai Şuranın sədri Azər Allahverənova müraciət etdim. O bildirdi ki, müəyyən vaxta qədər həqiqətən belə bir vəziyyət var idi ki, Azərbaycan vətəndaşlığından çıxmadan Rusiya vətəndaşlığını almaq mümkün idi.
“Yaxşı xatırlayıram ki, 2006-cı ildə Rusiya Federasiyasında fərman imzalanmışdı və ona əsasən, əcnəbilər pərakəndə ticarətlə məşğul olmaq imkanından məhrum edilmişdilər. Sonra, xatırladığım kimi, bir çox Azərbaycan vətəndaşları aktiv şəkildə Rusiya vətəndaşlığı üçün müraciət etməyə başladılar. Nəticədə 100 minə yaxın insanın həm Azərbaycan, həm də Rusiya vətəndaşlığı yarandı”, – deyə ekspert bildirdi.
Lakin o aydınlaşdırıb ki, 2014-cü ildə Rusiya Prezidenti Vladimir Putin fərman imzalayıb. Ona görə, Rusiya vətəndaşlığını almaq yalnız Azərbaycan və ya hər hansı digər ölkənin vətəndaşlığından çıxdığı halda mümkündür. Elə həmin 2014-cü ildə Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyev də fərman imzalayıb ki, ona əsasən, yalnız Rusiya və ya başqa dövlətin vətəndaşı olmayanlar ölkəmizin vətəndaşlığını ala bilərlər.
“O vaxtdan Azərbaycan tərəfinin məlumatına görə, hər il 3000-ə yaxın şəxs Rusiya Federasiyası və digər ölkələrin vətəndaşlığını alaraq, Azərbaycan vətəndaşlığından çıxıb. Amma son illər belə şəxslərin sayı artıb. Belə ki, Rusiya Daxili İşlər Nazirliyinin məlumatına görə, 2021-ci ildə 30 mindən çox Azərbaycan Respublikası vətəndaşı Rusiya vətəndaşlığı almaq üçün müraciət edib”, – deyə Allahverənov vurğulayıb.
Və onun şərhindən belə qənaətə gəlmək olar ki, Rüfət qanunsuz olaraq iki – Rusiya və Azərbaycan pasportu daşıyır. Eyni zamanda, nə qədər insanın həm Azərbaycan, həm də Rusiya qanunlarını mahiyyətcə pozaraq oxşar hərəkətlər etdiyini hesablamaq çətindir.
Hər halda, hazırda Rusiya Federasiyası vətəndaşının pasportu olan və bu ölkədə olan azərbaycanlıların Ukraynaya müharibəyə göndərilmək perspektivi var. Putinin Rusiyada qismən səfərbərlik haqqında fərmanı verilən vaxtda artıq Azərbaycandakı Rusiya vətəndaşı olan azərbaycanlıların isə “təsadüfən aşkar edilmiş” Azərbaycan pasportundan istifadə edərək, harasa başqa yerə köçmək şansı var. Və yaxud, Rusiya hərbi komissarlığının çağırışına məhəl qoymadan Azərbaycanda “itmək” də mümkündür. //ayna//
