Ermənistan rəsmiləri, ölkəni yaranmaqda olan beynəlxalq ticarət dəhlizlərinə bağlayan quru liman yaratmaqla, İrəvanın Rusiya ilə münasibətlərindəki soyuqluğu yumşaltmağa ümid edir.
Reyting.az xəbər verir ki, bu barədə “Eurasia.net” yazıb.
Təhlildə qeyd olunur:
İnvestisiya komitəsinin bu ilin əvvəlində dərc olunmuş hesabatında deyilir ki, hökumət planı Ermənistanı “tranzit, nəqliyyat və ixrac yönümlü istehsal mərkəzinə” çevirməkdir. Quru liman konsepsiyası anbarlara və sənaye parklarına qoşulmuş multimodal hava, dəmir yolu və yükdaşıma vasitələrini özündə əks etdirən azad ticarət zonasının (ATZ) yaradılmasına əsaslanır.
Rəsmilər ilk dəfə 3 il əvvəl elan edilən bu layihəni dövlət xəzinəsi üçün potensial qızıl qaz kimi təqdim edirlər. Baş nazir Nikol Paşinyan üçün quru liman özünün “Sülhün kəsişməsi” baxışının sütunudur – Qafqazda faydalı ticarətə əsaslanan “yeni reallıq” yaratmaq üçün iddialı təşəbbüs.
Ermənistanın ikinci böyük şəhəri və Rusiya hərbi bazasının yerləşdiyi Gümrü yaxınlığında yerləşəcək quru liman üçün rəsmilər artıq 37 milyon dollar dövlət vəsaiti ayırıblar.
Postsovet dövründə ermənilər Rusiyanı iki düşmən qonşusuna – Azərbaycan və Türkiyəyə qarşı öz himayədarı kimi görürdülər. Lakin bu fikirlər ölkənin Qarabağ münaqişəsində məğlubiyyətindən sonra köklü şəkildə dəyişib. Bir çox erməni 2023-cü ilin sonunda qaçqın böhranı zamanı Rusiya sülhməramlılarının Qarabağın mülki erməni əhalisini qoruya bilmədiklərini düşünür. O vaxtdan bəri ikitərəfli əlaqələr korlanıb və Ermənistan liderləri ölkənin Rusiyadan iqtisadi asılılığını azaltma yollarını axtarırlar.
Hazırda Ermənistanın ixracının təxminən 40 faizi Rusiyaya gedir. Ölkə taxıl və yanacaq kimi vacib idxalda demək olar ki, tamamilə Rusiyadan asılıdır.
“Quru liman ölkəmizin əsas problemlərindən birini, Ermənistanın dünyadan pis logistik asılılığını həll etməyə çalışır, – deyə ölkənin keçmiş iqtisadiyyat naziri Vaan Kerobyan dekabrda jurnalistlərə bildirib. – Ən ağrılı problemimizi həll etmək üçün yaxşı bir yol tapdıq”.
Yerevanda layihəyə rəhbərlik edən şəxs Çarlz Malas deyib ki, “quru limanlar adi limanlar kimi idarə olunur; onlar eyni sənədləşmədən və infrastrukturdan istifadə edirlər, sadəcə yük gəmilərdən deyil, yük maşınlarından və dəmir yolu vaqonlarından düşür”.
Potensial iqtisadi fayda əhəmiyyətlidir. Kerobyan bildirib ki, liman ölkənin ÜDM-inin 3 faizinə qədər töhfə verə və minlərlə iş yeri yarada bilər.
Bununla belə, quru limanın iqtisadi səmərə əldə etməyə başlamazdan əvvəl aradan qaldırılması üçün çoxlu maneələr var ki, bunlardan ən çətini maliyyələşdirmədir. Rəsmilər layihənin yalnız 100 milyon ABŞ dolları dəyərində yüksək qiymətə çatmasına kömək edə biləcək “böyük xarici investorların” cəlb edilməsi ilə davam edə biləcəyini etiraf edirlər.
Tikinti müddəti də suallar doğurur. Hökumətin sözlərinə görə, quru limanın tam fəaliyyətə başlaması üçün beş-yeddi il lazımdır. Aradan keçən müddətdə quru limanın həyat qabiliyyətini dəyişdirəcək çox şey baş verə bilər. Məsələn, Çinin ABŞ və Avropa İttifaqı ilə pisləşən münasibətləri Qərbi yeni təchizat zəncirləri qurmağa vadar edir. Müvafiq olaraq, Şərq-Qərb ticarət həcmi növbəti beş il ərzində azalmağa hazırlaşır və bu, Ermənistan quru limanının öz bəhrəsini vermək üçün kifayət qədər ticarət həcminin olub-olmayacağını sual altına qoyur. Layihə hakimiyyətin ümid etdiyi qızıl qaza və ya Orta Asiyada baş verən oxşar hadisələr kimi ağ filə çevrilə bilər.
Şəhər və regional inkişaf üzrə ekspert Şant Karabacak bildirib: “Siyasi baxımdan bu, asan satışdır. Ancaq bu “sən onu tiksən, gələcəklər” ssenarisi deyil. Məntiqli olması üçün bazar şərtləri mövcud və ya proqnozlaşdırılmalıdır”.
Buna görə də layihədə iştirak edənlər deyirlər ki, Gümrü Ermənistanda belə inkişaf üçün ən yaxşı yerdir.
Malas erməni xəbər saytı CivilNet-ə deyib: “Bu bölgədə nəqliyyat əlaqəsi çoxluğu var. Tbilisiyə, oradan isə Qara dənizə gedən dəmir yolu xətti, Şimal-Cənub dəhlizi… hava limanı…”.
Mərkəzi Asiyadakı ticarət dəhlizlərindəki digər qovşaqlar həddən artıq şişirdilmiş vədlər, şirin nağıllardır. Məsələn, 2015-ci ildə açıldığı gündən Qazaxıstanın Çinlə sərhədində yerləşən Xorqos quru limanı Qazaxıstan liderlərinin gözlədiyi kimi pul gətirməyib.
Ermənistanın vəziyyətində, məhdudlaşdırıcı amil coğrafiya ola bilər. “Şəxsən mən Ermənistanın tranzit qovşağı kimi inkişaf etdiyini görmək istərdim. Bu, ölkənin ticarəti asanlaşdıran ənənəvi kommersiya roluna böyük qayıdış olardı, – deyə Şant Karabacak bildirib. – Lakin son 4000 ildə olduğu kimi, geosiyasət əsas maneədir”.
Nağd pul inəkləri və qızıl qazlar haqqında hər hansı bir söhbət investorun marağı olmadıqda mübahisəlidir. Çin son onillikdə regional infrastrukturun inkişafında əsas bank rolunu oynasa da, prezident Si Cinpinq hökuməti daxili iqtisadiyyatın çökməsinin qarşısını almaq üçün Pekinin pul kisəsi gələn illərdə bir az daha sıx ola bilər.
Fevralın əvvəlində “Armenpress”-ə verdiyi açıqlamada Çinin İrəvandakı səfirliyi Paşinyanın böyük infrastruktur vizyonuna şübhəylə yanaşıb, sadəcə, Pekinin ona “diqqət yetirdiyini” qeyd edib.
