Proletariatın rəhbəri Vladimir Lenin hər zaman deyirdi ki, din dövlətdən ayrı olmalıdır. Onun bu fikri reallıqdan doğurdu. Çünki istənilən ölkədə din təkcə hərəkətverici yox, həm də təşkilatlandırıcı qüvvədir. Ona görə də Qərbdə hər zaman din dövlətdən ayrı tutulub. Bununla belə, istənilən Qərb dövlətində din lider siyasi hakimiyyətə təsir etmək imkanındadır. Bizim dövlət quruluşumuzda və konstitutiyamızda da din dövlətdən ayrıdır. Amma dini qurumlarla iş aparmaq üçün hökümətdə ayrıca bir dövlət orqanı yaradılıb. Bu da Dini Qurumlarla iş üzrə Dövlət Komitəsidir. Lakin uzun bir yol keçən bu Komitənin fəaliyyəti cəmiyyət üçün hər zaman qaranlıq qalıb. Bir növ özfəaliyyətlə məşğul olan bu qurum əslində Qafqaz Müsəlmanları İdarəsinin arxasınca sürünüb.
Nəhayət, 2014-cü ildə Mübariz Qurbanlı bu Komitəyə sədr təyin edildi. İlk vaxtlar siyasi biliyə və təcrübəyə malik Mübariz Qurbanlı bir ajiotaj yaratdı. Davamlı tədbirlər, maarifləndirmə işləri belə bir inam yaratdı ki, axır ki, ölkəmizdəki dini sahədə ciddi iş aparılacaq, bəzi radikal və pozucu qüvvələrin qarşısı alınacaq. Lakin bu, belə olmadı. Əksinə Azərbaycanda dini radikalizm daha da gücləndi. Bir qism radikal dindarların ərəb ölkələrinə axını daha da gücləndi.
Ən pisi isə İran ölkəmizdə din pərdəsi altında öz bədxah niyyətinin coğrafiyasını əsaslı şəkildə böyütdü. Və 2023-cü ilin əvvəllərində anladıq ki, şiə təriqətinə mənsub olan bütün bölgələrdəki əksər ziyarətgahlar və məscidlər İranın xüsusi xidmət orqanları ilə əməkdaşlıq edir. Və çox təəssüf ki, xüsusi xidmət orqanlarının davamlı şəkildə apardığı profilaktik tədbirlərə baxmayaraq, İranın molla rejiminin Azərbaycandakı inanclı insanlara hələ də çox böyük təsir imkanları var.
Bütün bu qorxulu proseslərə isə Dini Qurumlarla iş üzrə Dövlət Komitəsi ancaq müşahidəçi kimi qalır. Amma demək olmaz ki, son 10 ildə Komitə sədri Mübariz Qurbanlı boş dayanıb. Əsla! Mübariz Qurbanlı quruma sədr gəldiyi ilk gündən özü üçün prioritetlər müəyyən etdi. Bu prioritetlərsə dövlətə və xalqa xidmətdən daha çox korporativ maraqlara söykənirdi. Cənab Qurbanovun ilk işi Qafqaz Müsəlmanları İdarəsinin sələhiyyətinə sahib çıxmaq oldu. O, qısa zamanda Allahşükür Paşazadənin əksər səlahiyyətlərinə sahib çıxdı.
Hazırda ən ucqar kəndlərdəki məscid və ziyarətgahların idarə olunmasına Mübariz Qurbanlının başçılıq etdiyi təşkilat rəhbərlik edir. Hətta məscid və ziyarətgahlara imamların və digər işçilərin təyinatını da komitə həyata keçirir. Ən son və əhəmiyyətli “nailiyyəti” isə ötən ilin fevralında oldu. “Dini etiqad azadlığı haqqında” qanuna edilən dəyişikliklərə əsasən məscid və ziyarətgahlardakı nəzir qutularına nəzarət Dini Qurumlarla İş üzrə Dövlət Komitəsinə verildi. Məlum olduğu kimi nəzir qutularında milyonlar dövr edir. Ölkəmizdəki bir sıra ziyarətgahlarda, o cümlədən Gəncədəki, “İmamzadə”, Beyləqandakı “Cərciz Peyğəmbər”, Siyəzəndəki “Beşbarmaq”, Şüvəlandakı “Mirmöhsün ağa” və digər ziyarətgahlarının illik dövriyyəsi milyonlarla hesablanır.
Əvvəllər bu ziyarətgahlardan toplanan vəsaitlərin və məscidlərdə toplanan vəsaitin 70-80 faizi birbaşa QMİ-nin “qara kassa”sına axırdı. Lakin, son 16 aydır bu milyonlar Dini Qurumlarla iş üzrə Dövlət Komitəsinin hesabına daşınır. Və ötən müddətdə bu vəsaitlə bağlı Mübariz Qurbanlı heç bir hesabat verməyib. Soruşanlara isə cavab çox qısa olur: “təhvil-təslim işləri gedir”. Amma “təhvil-təslim”in bu qədər uzanmasının səbəbləri açıqlanmır.
Əslində, izahın verilməməsinin səbəbi aydındır. Çünki veriləcək bir hesabat yoxdur. Hər şey özfəaliyyət səviyyəsində və Mübariz Qurbanlının şəxsi göstərişləri ilə idarə olunur. Və bu gedişlə komitə nəzir qutularından toplanan vəsaitlər barədə hesabat verilməyəcək. Ehtimal olunur ki. əldə olunan gəlirlər və büdcə vəsaiti müxtəlif tədbirlər adı ilə “xərclənir”. Müvafiq hüquq-mühafizə orqanlarının diqqətinə çatdıraq ki, xərclənən pullar heç də 20-30 min manat civarında deyil. Bu pullar ən zəif halda 7 rəqəmlə ifadə olunur.
Görünən odur ki, Mübariz Qurbanlı QMİ-nin səlahiyyətlərini ələ keçirməklə dövlətlə din arasında isti münasibətlər qurmaq əvəzinə daha çox pul qazanmaq istəyir.
Halbuki, qardaş Türkiyədə toplanan ianələrin çox səmərəli şəkildə istifadəsinə dair təcrübə var. Bir neçə məscidi özündə birləşdirən vəqflər var, o vəqflərə toplanan vəsaitlər də tədris və maarifləndirmə işlərinə, imkansız insanlara yardıma sərf olunur. Bundan başqa, Türkiyədəki dini vəqflərə toplanan vəsaitlər təkcə din sahəsinə xərclənmir. Məsələn, bu vəsaitdən dünyəvi məktəblər açmağa, orduya kömək edilir.
Mübariz Qurbanlının din sektoruna gətirdiyi yeniliklərdən biri də İlahiyyat İnstitutunun yaradılmasıdır. İnstitut 2018-ci ildə yaradılıb. Artıq 5 ildir ki, fəaliyyət göstərən İnstitutun fəaliyyəti də özfəaliyyətdən o yana keçməyib. Bu ali məktəbin məzunlarına cəmiyyətimizdə qətiyyən rastlaşılmır. Bu da o deməkdir ki, İnstitutun yetirmələri lazımı səviyyə dini təhsil ala bilmədikləri səbəbindən cəmiyyətdə heç bir iz qoya bilmirlər. Bundan başqa, bu gün məscidlərimizdə iranlı müəzzinin oxuduğu azanlar səsləndirilir. Dövlət Komitəsi buna da göz yumur.
Çox təəssüf ki, hazırda inanclı şiələrin 95 faizi İran alimlərini təqlid edirlər. Ən pisi də odur ki, məscidlərin axundlarının tam əksəriyyəti İran alimlərinə istinad edirlər. Mollalarımız öz moizələrində daha çox nədənsə İrana bağlı hansısa müctehidin adını çəkir. Son 35 ildə mömin şiələrin şüruna məqsədli şəkildə yeridilib ki, hansısa müctehidə istinad etməsən, sənin ibadətin batildir. Bu qorxunc fakt barədə komitə hələ ki heç nə düşünmür.
Ötən 10 ildə Mübariz Qurbanlı ilə bağlı mediada bir sıra yazılar gedib. Belə ki, Mübariz Qurbanlı sədr təyin olunmasından az sonra oğlanları Orxan və Mustafa bir neçə şirkət təsis edib. Bu şirkətlərinsə əsas fəaliyyəti Dini Qurumlarla iş üzrə Dövlət Komitəsi ilə olub. Bu barədə araşdırmaçı Mehman Hüseynovun süjetində daha ətraflı bəhs olunur:
KONKRET.az-ın ANALİTİK QRUPU
